İş sağlığı ve güvenliği kurallarıyla dikkat çeken Çayeli Bakır, Türkiye’nin güvenli maden tesislerinden birine sahip. Çayeli Bakır’ın Hayat Kurtaran Kurallar, Tehlikeli İşi Reddetme, BİREY Kart, Çalışan Risk Profili gibi emniyetli ve sağlıklı çalışma ortamı sağlamak için iş ve işçi güvenliğini ön planda tutan birçok güvenlik uygulaması bulunuyor.
Türk ve yabancı sermaye ortaklığıyla 1983 yılında kurulan Çayeli Bakır, Rize’nin Çayeli ilçesine bağlı Madenli beldesinde üretim yapıyor. 2013 yılında First Qauntum Minerals tarafından devralınan Çayeli Bakır, yılda 1 milyon tonun üstünde cevher üretme ve işletme kapasitesinin yanı sıra 160 bin ton bakır konsantresi ve 100 bin ton çinko konsantresi üretim kapasitesine sahip.
Çayeli Bakır, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki hassasiyetiyle ön plana çıkıyor. Operasyon birimlerinde güvenlik konusunda çok hassas olan işletmenin Tehlikeli İşi Reddetme, Hayat Kurtaran Kurallar, BİREY Kart, Çalışan Risk Profili ve Kritik Kontrol Yönetimi gibi birçok güvenlik uygulaması bulunuyor. Bu kuralların uygulanmasına oldukça önem veren işletme, bu uygulamalarla Türkiye’nin güvenli maden işletmelerinden biri olarak dikkat çekiyor. Çayeli Bakır’ın bahsedilen iş güvenliği prosedür ve uygulamalarına biraz yakından bakalım:
Tehlikeli İşi Reddetme Yükümlülüğü
Çayeli Bakır’ın güvenlik konusunda hassas olduğunu gösteren en önemli uygulamalarından biri Tehlikeli İşi Reddetme Yükümlülüğü’dür. İşletmede çalışan herhangi bir personel, amiri tarafından ona verilen bir iş emniyetli değilse işi durdurmak ve reddetmekle yükümlüdür. Bu bağlamda işletmede bir işin tehlikeli olup olmadığı kararı, çalışanın takdirine bırakılıyor. Çalışan herhangi bir işin tehlikeli olduğuna kanaat getirirse, o işi reddetmek zorundadır. Tehlikeli bir işi kendi rızasıyla ve şahsi risk alarak bile yapamaz, reddetmek durumundadır. İşi güvenli şekilde yapamayacağını düşünen personel, konu hakkında amirlerine bilgi veriyor. Yetkili amir, gerekli incelemeleri yaptıktan ve tehlikeyi giderdikten sonra işin yapılmasını temin ediyor. Fakat çalışan yeniden güvenlik konusunda emin olmazsa, o iş askıya alınarak gerekli güvenlik önlemleri alınana kadar yapılmıyor.
Bu uygulamanın zorlukları hakkında iki temel soru geliyor akla: Çalışanın bu uygulamayı bahane ederek işi yapmaktan kaçınması. Ya da amirlerinin baskısı nedeniyle tehlikeli olsa bile tehlikeli işi reddetmekten kaçınması. Peki, Çayeli Bakır yönetimi bu dengeyi nasıl sağlıyor? Yetkililerden alınan bilgilere göre; yönetim, bu sorunu aşmak için tehlikeli işi reddeden çalışanı ödüllendirme ya da takdir etme gibi oldukça kolay bir yöntem izliyor. Eğer bir işçi, amirinin verdiği işe tehlikeli gerekçesiyle reddederse; Çayeli Bakır yönetimi, çalışana yönetim ekibinin önünde takdir edip sembolik hediyeler veriyor ve bunu iç iletişim araçlarında yayınlayarak tüm personelin duymasını sağlıyor. Böylece hem riskli olduğu için yapılmayan işleri denetlemiş oluyor, hem de tehlikeli bir işi yapmamaları konusunda çalışanlara güven veriliyor.
Hayat Kurtaran Kurallar
Çayeli Bakır’ın önemsediği en önemli konulardan bir diğeri, Hayat Kurtaran Kurallardır. Bu kurallar, işletme tarafından yaklaşık 10 yıldır büyük bir hassasiyetle uygulanıyor. Peki bu kurallar neler? Eğitimi ve yetkisi olmadan patlayıcı kullanmak, güvenlik fonksiyonları çalışmayan ekipmanı kullanmak, izin almadan ve gözcü bulundurmadan kapalı alanlarda çalışmak, tahkimatsız zemin altında çalışmak, hareketli bir aracın operatörü ile göz teması kurmadan ve onayı alınmadan çalışma alanına girmek, yüksekten düşmeyi önleyici tedbirleri almadan veya düşmekten koruyucu ekipmanları kullanmadan yüksekte çalışmak kesinlikle yasak.
Uzun yıllardır uygulanan bu kurallar, artık bir kural olmaktan çok çalışanlar tarafından bir alışkanlık haline dönüşmüş durumda. Çayeli Bakır’da Hayat Kurtaran Kurallar kadar diğer kurallar da önemseniyor. İşletmede 2017 yılında yaşanan basit bir ayak burkulması hadisesinin ardından Hayat Kurtaran Kuralların dışında kalan kurallar için ek bir çalışma yapan yönetim, işletmede bir uzman psikolog eşliğinde atölye düzenledi. Kaza yapma olasılığı yüksek olan ve kaza yapma olasılığı oldukça düşük olan personel ile çalışmalar yapan Çayeli Bakır, son 5 yıldaki kaza raporlarını da inceledikten sonra ‘Kurallarla Yaşam’ adında bir kampanya başlatmış. Kampanya işletmenin kapalı devre televizyonu, kısa mesaj, panolar gibi iç iletişim araçları yoluyla duyurulmuş.
BİREY Kart (Bekle, İncele, Riski Ele, Yönet)
Çayeli Bakır, personelinin günlük rutin iş akışını sürekli olarak kaydetmesi için BİREY Kart kullanıyor. Açılımı, “Bekle, İncele, Riski Ele ve Yönet” olan BİREY Kart’ın amacı; personel bir işe başlamadan işi incelemesini ve bu iş sırasında ne gibi riskler olduğuna dair bir değerlendirme yapmasını sağlamak. Böylece personelin işi, güvenlik ve diğer faktörler açısından daha net değerlendirmesine olanak sağladıklarını belirten yetkililer, BİREY Kart’ın Çayeli Bakır için çok önemli bir uygulama olduğunun altını çizdi. Uygulama ilk kullanıldığı dönemler bazı çalışanlar tarafından dikkate alınmamış. Fakat özellikle yönetimin karta verdiği önemle personelin kart üzerine yazdığı önerileri önemsemesi ve personele kısa mesajla dönüş yapması sayesinde zamanla çalışan tarafında da benimsenmiş. Çayeli Bakır, BİREY Kart uygulamasına önceki yıllarda başlatmış olmakla birlikte, sistemde yapmış olduğu değişiklikle çalışanlara geri bildirim vermeye başlamış. 2016 yılından bu yana personele toplamda 2566 mesaj gönderilmiş. İSG ekibinin personelden ve idari amirlerden gelen tehlike bildirimlerini tek tek değerlendirdiğini ifade eden yetkililer; böylece o tehlikenin güvenli olarak ortadan kaldırıldığına işaret ediyor. Ek olarak, işletme yönetimi, üç ayda bir en iyi tehlike bildiriminde bulunan çalışanları belirleyerek tebrik ediyor ve ödüllendiriyor.
Çalışan Risk Profili
Çayeli Bakır, hangi çalışanının kaza yapmaya daha yatkın olduğunu tespit etmek için her personelinin risk profilini çıkartıyor. Bu profilleri çıkarmak için; BİREY Kart, ekipmanlarına verdikleri hasarlar, devamsızlık durumu gibi bilgilerden yararlanıyor. Bu uygulamayla çıkan sonuca göre çalışanların yüzde 20’sinin riskli çalışan olduğunu tespit eden işletme, bu rakamı azaltmak için hemen çalışmalara başlamış. Risk profili yüksek olan çalışanlarını daha yakından takip etmeye ve onlara koçluk yapmaya başlayan işletme, ekipman hasarları için bir disiplin kurulu oluşturmuş ve kazaları terfi sistemi ile ilişkilendirmiş. Hayat Kurtaran Kurallara uymayan personelin bir süre terfi alamadığı ve devamsızlıkların daha sıkı kontrol edildiği yeni sistemle, kısa sürede yüzde 20 olan riskli çalışan sayısını yaklaşık yüzde 6 seviyelerine indirmiş.
Kritik Kontroller
Çayeli Bakır, işletmedeki denetlemeye de oldukça önem veriyor. Örneğin denetçi, herhangi bir işin güvenlik önlemlerini denetlediğinde; sadece güvenlik ekipmanları var mı ya da yok mu diye denetlemiyor. O güvenlik ekipmanının son denetlenme tarihi, ürünün kullanıma uygun olup olmadığı, çalışanların bu ürünü kullanmayı bilip bilmediği gibi konular hakkında detaylı olarak inceleme yapıyor. Denetimler, risk değerlendirmelerinden çıkan ve kazaların önlenmesinde büyük öneme sahip olan kritik kontrollerin denetim sistemine entegrasyonu ile yapılıyor.
Bunun yanı sıra, Çayeli Bakır’da 100’ü aşkın müteahhit bulunduğunu belirten yetkililer, müteahhitlerin de oldukça sıkı denetlendiğinin altını çiziyor. Çayeli Bakır’ın müteahhitleri, harici denetmenler tarafından yılda iki kere denetimden geçiyor. Bu denetimlerden çıkan sonuçlara göre emniyet kurallarına önem veren müteahhitlerle yola devam edilirken; bu kuralları yeterince uygulamayanlarla zaman içinde yollar ayrılıyor.
